Kiedy przedsiębiorca popełni błąd w rozliczeniach z urzędem skarbowym lub nie dopilnuje co do dnia terminu, najczęściej musi za to słono zapłacić. Jaka jest tymczasem odpowiedzialność urzędnika za błąd, który skutkuje problemami ciężko pracującego biznesmena? W teorii pokrzywdzonemu przysługiwać może nawet odszkodowanie, jednak na ogół nie jest tak różowo. Wyjaśniamy, jak wygląda to według prawa i jak działa w praktyce.
Odpowiedzialność urzędnika za błąd — podstawa prawna
Jeżeli chodzi o osobistą odpowiedzialność urzędnika za błąd, najlepszą podstawę do pociągnięcia go do odpowiedzialności stanowi ustawa z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa. Za takowe uznaje się zazwyczaj decyzje w oczywisty sposób sprzeczne z przepisami, które kończą się wypłatą odszkodowania za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej na bazie wyroku sądu lub ugody. Przykładem może być tutaj uzasadnienie negatywnej dla płatnika decyzji dokumentem, który z procesu decyzyjnego wprost wyklucza ustawa lub inny wiążący urzędnika przepis.
Odpowiedzialność finansowa urzędnika za błąd sięgać może nawet 12 miesięcznych pensji urzędniczych na jego stanowisku. Zazwyczaj nie chodzi jednak o zemstę na konkretnej osobie, lecz dochodzenie swoich praw. Wówczas podstawą roszczeń wobec urzędu jest art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, w myśl którego każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Po przyznaniu takowego kierownik urzędu, który wypłacił odszkodowanie, musi z automatu poinformować prokuraturę o tym fakcie, a prokurator przeprowadza wówczas postępowanie wyjaśniające.
Kiedy urzędnik popełnia błąd, ale nie rażące naruszenie przepisów?
Możliwe sytuacje, w których urzędnik lub jego pracodawca (a więc urząd) powinien odpowiedzieć za błąd, to między innymi:
- zagubienie dokumentów,
- brak odpowiedzi na wnioski i pytania w przewidzianym ustawowo terminie,
- udzielanie niepoprawnych informacji w kwestii interpretacji przepisów,
- błędne naliczanie podatku skutkujące koniecznością niepotrzebnej nadpłaty,
- niepoprawne sprawdzenie dochodów przez Urząd Skarbowy,
- podejmowanie działań nieproporcjonalnych w stosunku do przewinienia.
Jak złożyć skargę na pracownika urzędu, aby odpowiedział za błąd?
Tryb składania skargi na urzędnika państwowego zależny jest od urzędu, z którym przedsiębiorca ma do czynienia. Jeżeli chodzi o zwyczajną opieszałość urzędnika w wykonywaniu swoich obowiązków, sprawę zgłasza się najczęściej w danym urzędzie. Aby była procedowana, nie może być to anonim. W przypadku skargi na pracownika urzędu skarbowego odpowiedni dokument dostarcza się osobiście, listownie, elektronicznie lub faxem do Ministerstwa Finansów.
W przypadku decyzji administracyjnych, które godzą w interesy obywatela czy przedsiębiorcy, potrzebna będzie już skarga administracyjna składana do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Dotyczy ona właśnie decyzji, a nie zachowania samego urzędnika. Jego postawą wobec petenta zajmować się będzie tylko przełożony.